KARŞILAŞMALAR

Evrim Alataş, 11 Haziran 2008’de BirGün’de şöyle yazmıştı: “Herkes kendi geçmişini özler. Bu sabittir. Fakat ben henüz kendi geçmişimi ısrarla özleyecek ve bugün ile mukayese yapacak kadar yaşlanmadım.”

Böyle yazmıştı daha iki sene evvel… Kendi geçmişini özleyemeyecek kadar gençken, 12 Nisan günü aramızdan ayrılmış olmasını kabullenmek mümkün değil.

Ölümden değil de Evrim’den bahsetmeli çokça. Onun Foucault’nun tabiriyle bir “Parrhesiastes” (hakikat söyleyicisi) olduğundan, risk alarak iktidara ve güce karşı hakikati dillendirişinden bahsetmeli uzun uzun…

Ne diyordu bir yazısında: “Bu sistem bağırsaklarını böyle temizleyedururken, geçmişin darbelerinden nasiplenen ve aynı oranda vaktiyle elleri sopalandırılıp devrimcilerin, demokratların üzerine sürülen gericilerden uzak duracak, her ikisine de eşit mesafe koyacak bir seçenek yok mudur? Bu yalan yanlış ama bir oranda da derinleştikçe pislikleri etrafa sıçrayan hal vaziyetin sadece iki seçeneği mi vardır? İşte şimdi, varsa hâlâ sol, devrimci hareketler, üçüncü bir yolu sunmalı. Daha da serini ve sakini, üçüncü ve aklıselim yolu sunmak için işkence tezgâhlarında elektriğe tabi olmuş devrimci olmak da gerekmiyor. Ortak akıl sadece. Ortak akıl için ordunun kuyruğuna takılıp belleksizleşmemek gerektiği kadar, ordu karşıtlığı adına gericileşmemek de gerekir. Ki kanımca tam zamanı, bu ülkede bu iki ve feci seçeneğin dışında bir seçenek sunmanın.”

İşte buydu hakikat… Üçüncü bir yola davet ediyordu herkesi, tıpkı bir başka “Parrhesiastes” olan Hrant gibi… Yazıları duygu doluydu, ama o duyguların seline kapılmayan bir aklı da çoğaltıyordu her zaman.

23 Nisan 2008’de, yine Birgün’deki köşesinde, Diyarbakır’da yaşanan bir baharı yazmıştı: “Bahar gelmiş... Bulutlanıp da yağmamakta ısrar eden gökyüzü, dışarı çıkmak istemeyen bir bebeğin annesine verdiği sancılara bekliyor. En azından Diyarbakır için bu böyle. Sonra toz bulutları havalanıp, insanın gözüne doluyor. Ama gelmiş ya bahar, karşılamaya çalışıyorsun.”
Toz bulutları havalanıp gözümüze dolmaya devam etse de, baharı karşılayacağız Evrim… Çünkü sen “yangınlardan çıkıp da paçalarımızdaki yanığa gülme”miz gerektiğini söylerdin.

Ölüm Acısı


Nâzım Hikmet, “en fazla bir yıl sürer / yirminci asırlılarda / ölüm acısı” diyordu “Karıma Mektup” adlı şiirinde. Yirmi birinci asırlılarda, daha da azaldı bu süre. “Fast food” tarzı, “fast cenaze”ler ortaya çıktı. Şip şak hallediliyor artık cenaze işleri. Terapistler, psikologlar, yas tutmayı kolaylaştıracak teknikler sunuyorlar. Yas tutmak, hastalıkmış gibi muamele görüyor. Bir yandan da ölüm, beyazperdede, televizyon ekranlarında, gazete sayfalarında bol bol sergileniyor, adli tıp dizileriyle otopsi salonlarında yaşatılıyoruz neredeyse. Aslında ölüme dair bu teşhir faaliyetleri, ölüm korkusuyla alakalıymış gibi gözüküyor. Hiçbir çağda olmadığı kadar korkuyoruz ölümden. Akla hayale gelmeyecek ölümlerden haberdar edilmemizin kapitalizmin toplum mühendisliğiyle bir alakası olmalı. Ölümden duyduğumuz korku arttıkça, daha bir parçası olacağız gündelik hayatın. Daha çok tüketeceğiz, daha inançsız, daha güvensiz, daha yalnız olacağız. Her gün bir yenisi çekilen korku filmlerini de bu açıdan değerlendirmek mümkün.
Stejpan G. Mestrovic’in, 1999’da Ayrıntı Yayınları’ndan çıkan “Duyguötesi Toplum” adlı kitabında “Duyguöteci tiplerden beklenen çabucak üzüntüyü bırakıp çalışmaya ve dünya meselelerine dönmektir.” diye yazmış. Halbuki eskiden dul bir eş, eşinin üzüntüsünü göstermek için yıllarca matem elbisesi giyerdi. Mestrovic, günümüzde aynı şeyi birisi yapsa, muhtemelen aklından şüphe edilip hastaneye kapatılırdı diyor. Yas tutmak, insanların zorunlu bir biçimde ölüme katıldığı, kaçınılması mümkün olmayan doğal bir süreç. O süreci, sonuna kadar yaşayarak ölümü yenebiliriz, ondan kaçarak değil.
Mestrovic, ölüm korkusunun kaynağında masumiyetimizi yitirişimiz olduğunu da söylüyor kitabında. Masum olan, tehlikelerin farkında olmadığı için risk almaya her zaman hazırdır. Risk almayı göze alanlar sayesinde devrimler olur, toplumlar gelişir, yeni durumlar, duygular, hazlar ve acılar keşfedilir. Modern insan ise, dünyadaki tehlikelerin farkında olduğu için risk almaktan kaçınır her zaman. Kolay yaşamanın yollarını arar. Ona ölümü ve acıyı anımsatacak her şeyden uzak durmaya çalışır. II. Dünya Savaşı sırasında, Amerikalılar, Japonların kendilerini kolayca feda edişlerini bir türlü anlayamamışlardı. İntihar saldırısı yapan kamikazeler, onlara bir tür delilik gibi geliyordu. İşte bu yüzden, antropolog Ruth Benedict’ten Japon kültürünü incelemesini istemişti ABD ordusu. Antropolojinin kült kitaplarından birisi olan “Krizantem ve Kılıç”, bu sayede yazılmıştı. Bugün de, Filistinli ya da Iraklı direnişçilerin canlı bomba oluşuna bir anlam veremiyor Batılılar. Canlı bombaların masumiyeti temsil ettikleri elbette iddia edilemez. Ama modern insanın, canlı bombaları anlayamayışı, tamamen masumiyetini kaybetmesiyle alakalı. Günümüz eğitim sistemi de, küçük yaşlardan itibaren çocukların masumiyetini yitirmesi için elinden geleni ardına koymuyor. Masumiyetini korumak isteyenlerin, aptal ya da hasta muamelesi görmesi, ne kadar da yakışıyor kapitalizmin hüküm sürdüğü bu çağa…

Bülent Usta (Birgün gazetesi, 14 Nisan 2010)